Stilte als daad: over zwijgen en luisteren

Waar stilte begint

Stilte als daad is niet de afwezigheid van geluid. Zij is een veld waarin iets kan ontstaan. Geen terugtrekken uit de werkelijkheid, maar een vorm van volledige aanwezigheid. Actieve stilte is aandachtig aanwezig zijn – bij wat ons omringt én bij wat in ons leeft.

Maurice Maeterlinck, symbolist en meester van het onuitgesprokene, schreef in 1896:

We zijn zeer zuinig op ons stilzwijgen: zelfs de onvoorzichtigsten onder ons zullen niet gaan zwijgen met de eerste de besten. Het instinkt der bovenmenselijke waarheden, dat we allen bezitten, waarschuwt ons, dat het gevaarlijk is te zwijgen tegenover iemand die men niet wenst te kennen of van wie men niet houdt; want woorden gaan voorbij onder de mensen, maar als de stilte een ogenblik gelegenheid heeft gevonden zich te doen gelden, dan wordt die indruk nooit meer uitgewist, en het ware leven, het enige dat sporen achterlaat, is slechts uit stilte opgebouwd.

 Uit Stilte, Waerbeke, 2016, p. 4-5.

De gelaagdheid van stilte als daad

Stilte als daad is geen toevallige leegte. Ze is geladen met aanwezigheid, met betekenis – en met kwetsbaarheid. Wie werkelijk zwijgt in elkaars nabijheid, stelt zich open voor wat zich aandient voorbij de meningen: verwondering, verbondenheid of een waarheid die zich nog niet in woorden laat vatten.

Toch roept stilte ook een morele vraag op: wat als spreken noodzakelijk is? Wanneer onrecht zich aandient, kan zwijgen medeplichtig zijn. De stilte als daad, waar Maeterlinck over schrijft, is niet die van afzijdigheid. Soms is niet spreken geen vlucht of onverschilligheid, maar een vorm van vertrouwen – openheid voor wat nog geen stem heeft. Zwijgen wordt dan een luisterende stilte: een ruimte waarin gehoord kan worden wat onder het lawaai verloren ging.

Stilte als daad is een bedding voor waarheid. Ze vraagt om fijngevoeligheid: accuraat aanvoelen wanneer het tijd is om wél te spreken. Helder, geworteld en met betekenis. In mijn werk – als wandelcoach en als bemiddelaar – is zwijgen en luisteren vaak het krachtigste instrument dat ik bezit. Stilte is een resonerende ruimte om toegewijd, traag en trefzeker te voelen, te denken en te her-verbinden.

Stilte als daad is dus geen eindpunt, maar een begin. Geen passieve leegte, maar actieve aanwezigheid. Ze is niet het slot van een gesprek, maar het vertrekpunt van een andere manier van luisteren, kijken, voelen. Een andere manier van zijn.
In wat volgt neem ik je mee langs enkele facetten van stilte – als tegenkracht, als ruimte voor verbinding, als een uitnodiging om te vertragen en waarachtig aanwezig te zijn.

Stilte als tegenkracht

We zijn het gewend om stilte te beschouwen als iets passiefs of bijkomstigs, een achtergrond waarop het ‘echte leven’ zich afspeelt. Stilte is dan zoals het decor bij een toneelopvoering: aanwezig, maar zonder eigen stem. We nemen haar voor lief en vullen haar achteloos op met flitsende geluiden, woorden, actie.

Maar wat als stilte zélf de scène is? Wat als zij niet slechts een witte muur achter het schilderij vormt, maar een actieve, creatieve kracht? Stilte als canvas is waarop het leven zich aftekent – niet als achtergrond, maar als eerste beweging van betekenis. Als krachtveld dat uitnodigt tot vertraging en verdieping. Zonder iets af te dwingen houdt ze de deur open voor inzichten die nog moeten ontkiemen.

In mijn werk als wandelcoach en als bemiddelaar merk ik het telkens opnieuw: wanneer de woorden stilvallen, komt iets anders in beweging. Aandacht. Adem. Aanwezigheid. De natuur voegt zich moeiteloos in: het kraken van een tak, het zwiepen van een jas in de wind, een vogel die opschrikt. Alles wordt klankbord, ontvanger, spiegel – niet alleen van wat zich buiten ons afspeelt, maar ook wat in ons leeft.

In die verstilling gaan dingen weerkaatsen die anders onder de radar blijven. Juist door wat we niet zeggen, wordt hoorbaar wat werkelijk klinkt.

Echte stilte is tegenkracht. Ze keert zich tegen het snelle oordeel, tegen het gladstrijken van nuance. Ze biedt weerstand aan de reflex om te snel te reageren, te stellig te zijn, altijd het laatste woord te willen. Zo opent ze een ruimte waarin het ongezegde mag bestaan – en waarin een ander soort weten zich aandient: dieper, meerstemmiger, wijzer.

Stilte als ruimte voor verbinding

Zwijgen is relationeel. Wie zwijgt, opent soms meer dan wie spreekt. In stilte naast iemand lopen – zonder woorden, zonder uitleg – is een vorm van vertrouwen. Je deelt een pasritme, een blik, een gebaar. Een hand die een hek vasthoudt voor de ander. Geen grootse daad, maar een subtiele afstemming. Een andere taal, geboren uit veiligheid.

Maurice Maeterlinck schrijft:

Geen stilte is leerzamer dan die der liefde, en deze alleen behoort aan niemand dan aan ons zelf.

Uit Stilte, Waerbeke, 2016, p. 14.

Die stilte uit liefde is niet opgedrongen of leeg. Ze is gekozen. Ze is het zwijgen dat alleen tussen mensen kan ontstaan die een verbondenheid delen die geen uitleg vraagt – een vriendschap, een liefde. Deze stilte is breekbaar. Ze laat zich niet niet herhalen, niet imiteren. Ze is uniek voor wie haar samen beleeft. Het is de stilte waarin duizend dingen aanwezig zijn en worden verstaan die voor buitenstaanders onhoorbaar blijven. In deze stilte is er is geen plaats voor spektakel, wel voor resonantie. Voor het afstemmen op elkaar, zonder de tussenkomst van woorden. Want niet alles wat waar is, laat zich uitspreken. En niet alles wat uitgesproken wordt, is wezenlijk.

In coaching of bemiddeling is het vaak het stilvallen dat iets doet verschuiven. De spanning wordt voelbaar, maar ook: er ontstaat ruimte. Niet vanzelf, maar gedragen – door de natuur, door het ritme van de stappen, door mijn bewuste aanwezigheid als behoeder van wat zich aandient. In die veilige stilte krijgt het ongezegde, het nog-niet-gehoorde een kans. En kan het werkelijke luisteren beginnen. Niet om te antwoorden, maar om te verstaan.

Stilte als vertraging en waarachtige aanwezigheid

In een wereld waarin spreken gelijkstaat aan presteren, overtuigen en voortdurend aanwezig zijn – is stilte radicaal. Zwijgen vraagt moed. Niet het zwijgen dat zich afkeert of afsluit, maar het zwijgen dat aanwezig blijft. Relationeel, afgestemd, geworteld. Het is durven vertragen, durven leeg laten. Tegen de stroom in durven bewegen, zonder je te verschuilen. Niet om vast te houden aan zekerheden, maar om ruimte te geven aan wat nog vorm moet krijgen. Aan wat zich nog niet toont, aan wat nog broos is – maar betekenisvol.

Stilte confronteert. Ze stelt vragen zonder woorden. Wat voel je écht, als het stil wordt? Wat gebeurt er als je niets hoeft te zeggen, niets hoeft op te lossen? Precies daar ligt haar kracht: in de bewuste keuze om niets te vullen dat leeg mag blijven. Omdat juist in dat open veld iets nieuws kan groeien. Iets echts.

Uitnodiging tot stilte als daad

Stilte vraagt geen afwezigheid, maar een andere manier van aanwezig zijn. Zoals op een #andereschoenen-wandeling: niet onderweg zijn om aan te komen, maar om aandachtig te bewegen door het landschap. Zonder haast, zonder plan. Alleen maar: naast elkaar lopen, in eenvoud genieten van de luwte.

Van daaruit volgt deze uitnodiging: om samen te zwijgen, niet krampachtig, maar natuurlijk.
Samen wandelen en onderweg iets opmerken dat je misschien vergeten was – al was het nooit echt weg: de wetenschap dat stilte niet leeg is, maar vol leven.

De stiltewandeling van Beauvechain naar Nodebais op 29 juni en 4 juli 2025 is zo’n gelegenheid.
Geen lawaai, wel betekenis. Geen pasklare inzichten, wel een bedding waarin iets mag ontkiemen.

We vertragen. We laten woorden rusten en stemmen ons af op het ritme van velden, wind en voetstappen. We wandelen door holle wegen, langs oude kerken, een kapel vol verhalend keramiekwerk. En onderweg nemen we de tijd om te delen wat binnenin beweegt – of juist stil blijft.

In die combinatie van afzondering en samenzijn, van wandelen en verpozen, van stilte en verwoording, ontstaat iets wat moeilijk te benoemen is – maar des te krachtiger voelbaar is: stilte als daad.

Zin om dit mee te ervaren?

Je bent welkom op deze #andereschoenendag: stille wandeling van Beauvechain naar Nodebais – om te vertragen, te luisteren, en simpelweg aanwezig te zijn.

✨Inschrijven voor de stiltewandeling op 29 juni of 4 juli 2025 kan via de linken hieronder:

Geen haast, geen prestatie. Alleen maar: stappen zetten. Samen. In eenvoud. In stilte.

Mijmeringen Wandelworkshop